Yoruba for Academic Purpose: ÀWỌN GBÓLÓHÙN TÓ ṢE ÀFIHÀN ÀWỌN WÚNRẸ̀N ONÍTUMỌ̀-GÍRÁMÀ (FUNCTION-WORDS) NÍ ÌLÀJẸ, ÌJẸ̀BÚ ÀTI YORÙBÁ ÀJÙMỌ̀LÒ

A. Gbólóhùn Àjẹmọ́ Atọ́ka Àmúpé

(I) Pé

Olórí Ẹ̀ka-Èdè Yorùbá Ìlàjẹ Ìjẹ̀bú

Mo gbọ́ pé Adé ti dé. Mo gbọ́ pé Adé ti wá. Mo gbọ́ fọ Adé ti bọ.

Olú sọ pé Àlàbá kò yege. Olú fọ̀ pé Àlàbéè Olú sọ fọ̀ Àlábáà yege

Yege/páàsì.

Èrò pé mo ṣòfófó dùn mí. Èrò pé mo dúnmọ́nẹn Èrò fọ mo ṣòfófó dùn dọ̀n mí. mi.

Kì í ṣe àsọdùn pé a máa É è sàsọyọ̀n pé a a É è ṣe àsọdùn fọ a

yege yege/ páàsì. má yege/ borí.

Ọ̀rọ̀ pé Jéésù jínde ya Ọfọ̀ pé Jéèsù jínde ya ọ̀rọ̀ fọ Jésù jínde

Tómọ́sì lẹ́nu Tọ́mọ́sì ẹrun. ya Tọ́mọ́sì nẹ́run.

Ó dájú pé à ń lọ. Ó bi dandan pé a mí lọ. Ó dájú fọ a mí lọ.

Adé gbọ́ pé Ayọ̀ ti bímọ. Adé gbọ́ pé Ayọ̀ ti Adé gbọ́ fọ Ayọ ti

bọ́mọ. bẹ́mo.

Mo ti gbà pé owó ti dé. Mo ti gbà pé ogho ti wa Mo ti gbọ́ fọ owó ti bọ̀

Olú yóò gbà pé Ọlọ́run Olú á mà pé Ọlọ́rọn Olú á gbà fọ́

tóbi. lála. Ọlọ́un gbórín.

Adé ti gbà pé Ọlọ́run Adé ti gbà pé Ọlọ́rọn Adé ti gbà fọ Ọlọun

tóbi lọ́ba. lala nọ́ba. Ọlọun gbórín nọ́nbá.

Adé kò gbà pé ọ̀run Adé é è gbà pé ọ̀rọn Adé é è gbà fọ̀ ọ̀run

àpáàdì wà. Àpáàdi gha. àpáàdì wà.

Adé kò sọ pé ilẹ̀ ti ṣú. Adé é è fọ̀ pé ilẹ̀ ti sún. Adé é è sọ fọ̀ ọjọ́ ti run/wọ̀.

O rò pé wọ́n tóbi. Wo rò pé àghán lála. Wo rò fọ̀ wọ́n gborí́n.

Ọ̀rọ̀ pé Àrìnpé lóyún Ọfọ̀ pé Àrìnpé mi yọ́n Ọ̀rọ̀ fọ Àrìnpẹ́ nọ́yún

dájú. jẹ́ òtítọ́. dèétọ́/dájú.

Adé takú pé òun ò Adé kọ̀ pé òghúùùn lọ. Adé kọ̀ jálẹ̀ fọ òwúùn lọ. níí lọ.

Ọbá kéde pé ọ̀la ni Ọba lupè pé ọ̀la rèé Ọba kéde fọ ọla rọ ọdun. ọdún. sọdọn.

Ọ́ jẹ́wọ́ pé òun ń jalè. Ó jẹ́wọ́ pé òghún mí jalè. Ọ jẹ́wọ́ fọ òwun mí jalè.

Ó búra pé òun ò níí. Ó búra pé òghúùn níí. Ó búra fọ òwúùn níí purọ́ mọ́. parọ́ mọ́. dúnmọ́nẹn má.

Pé Adé bímọ kò dájú. Pé Adé bọ́ma é è sòtítọ́. Fọ Adé bẹ́mọ́ọ̀ dé̀étọ́/dájú.

Pé a óò bọ́ lọ́wọ́ girama Pé a ra bọ́ nọ́wọ́ gírámà. Fọ a má bọ́ nọ́wọ́ gírámá dáa. dára. hàǹ..

Pé a kò níí bọ́ lọ́wọ́ Pé áà níí bọ́ nọ́wọ́ gírámà Fọ áà níí bọ́ nọ́wọ́ gírámà. gírámà dájú. jẹ́ òtítọ́.

Pé ọmọ náà lẹ́wà dájú. Pé ọmọ náà hẹngwà jẹ́ Fọ ọmọ nẹ́ẹ̀ nẹ́wà dèétọ́/dájú.

óítọ́.

Mo rò pé wọn ò lọ. Mo rò pé àgháàn lọ. ́Mó rò fọ wọ́ọ̀n lọ.

N kò rò pé wọ́n máa lọ. Méè rò pé àgháan lọ. Míì rò fọ wọ́ọ̀n lọ.

Kò gbà pé wọ́n gbọ́n. É è gbà pé àgáhan. É è gbà fọ wọ́n gbọ́n.

Ó gbà pé wọ́n gbọ́n. Ó gbà pé àgháàn gbán. Ó gbà fọ wọ́ọ̀n gbọ́n.

Pé kí á lọ dára. Pé jí a lọ hàn. Fọ ká lọ dáa.

Pé kí Adé yege dára. Pé jí Adé yege hàn. Fọ kÁdé yege dáa.

(II) Kí

Ó pé kí Adé tóó sùn. Ó pẹ́ jí Adé í hùn. Ó pé kádé raa sù.

Ilẹ̀ ti ṣú kí á tó jẹun. A lẹ́ ti lẹ́ já í jẹrun. Ọjọ́ tí run ka raa jẹrun.

Mo ti lọ kí Ayọ tóó dé. Mo ti lọ jí Ayọ í wá. Mi/m tí lọ kAyọ̀ raa bọ̀.

Obìnrin ti tán kí Ayọ̀ tóó Obìrẹn ti tán jí Ayọ í Obìrẹn ti bùṣe kAyọ̀ raa parí parí ẹ̀kọ́. parí ẹ̀kọ́. ùwé.

Abẹ́rẹ́ ti tán kí aránṣọ Àgòdé ti tán jí aránṣọ í Abẹ́rẹ́ ti tán káránsọ raa bọ̀. tóó dé. wa.

Mò ń ṣiṣẹ́ kí ebi máà pa Mo mí ṣuṣẹ́ jí ebi máà Mo mí/ḿ ṣuṣẹ́ kébi má pa mí. mí. Pa mí.

Mà á wẹ̀ kí n tó sùn. Mo rag wẹ̀ jí mi I hùn. Mà á wẹ̀ kí m raa sù.

Mo tọ̀ kí ilẹ̀ tóó mọ́. Mo tọ̀ jí ilẹ̀ ẹ́ má. Mi tọ̀ kílẹ̀ raa mọ́.

Adé ka ìwé kí ó lè yege. Adé ka ìwé jí í lè yege. Adé ka ùwé kó lè yege.

Adé díbọ́n kí ó máà lè Adé dẹ́bọ́n jí I máà lè jọpa. Adé díbọ́n kó má lè jugbè. jẹgba.

Kò sanwó kí ó tóó kọjá. É è hanghó jí í dásì. É è ṣanwó kó raa kọ́já.

Kò ṣanwọ́ kí ó tóó jẹun. É è è gwẹ̀wọ́ jí í jẹrun. É è ṣanwọ́n kó raa jẹrun.

Adé ra kẹ̀kẹ́ kí ó tó ra ọkọ̀. Adé rà kẹ̀kẹ́ jí í ra ọkọ̀. Adé rà kẹ̀kẹ́ kó raa rà ọkọ̀.

Ó wù mí kí n jẹran. Ó ghùn mí jí mi jẹran. Ó wù mí kí m jẹran.

Ọ̀rọ̀ kí a máa búni ti su mi. Ọfọ̀ jí a ka búnẹn ti gọ́ mi. Ọ̀rọ̀ ka má nẹ́ni ti gọ́ mi.

Kí á jalè kò dára. Jí á jalè é è hàn. Ká jalè é è dáa.

Kí Adé máa tọ̀ sílé burú. Jí Adé ka tọ̀ núlé é è hàn. KÁdé máa tọ̀ rúlé burú.

Kí ìyàwó máa bú ọkọ rẹ̀ Ji ìyàwó ká bú ọkọ rẹ̀ é Káya má bọ́kọ rẹ̀ é è dáa. kò dára. è hàn.

Kí á jẹran pẹ́ lẹ́nu dára. Jí a jẹran pẹ́ nẹ́run ó hàn. Ká jẹran pẹ́ nẹ́nnu dáa.

(III) Tí

Aṣọ tí mo ṣẹṣẹ̀ rà kọ́ ìṣó. Aṣọ yí mo sẹ̀nṣen rà kọ́sòó. Aṣọ rìí ḿ ṣẹ̀ṣẹ̀ rà kóṣòó.

Aṣọ tí mo ṣẹ̀ṣẹ̀ rà kò kọ́ Aṣọ yí mo sẹ̀nsẹ̀n rà ẹ é Aṣọ rìí ḿ ṣẹ̀ṣẹ̀ rà é è kọ́sòó. ísọ. kósòó.

Aṣọ tí mo wọ̀ kọ́ ìsó kò Aṣọ yí mo ní kósòó é è Aṣọ rìí ḿ wọ̀ kọ́sòó é è

sì ya. dẹ̀ ya. kẹ̀/dẹ̀/kẹ̀dẹ̀ ya.

Ọmọ tí mo bí yè. Ọma yí mo bí jayé/gha. Ọmọ rìí ḿ bí yè.

Ilé tí mo kọ́ dára. Ulé yí mo kọ́ hàn. Ulé rìí ḿ kọ́ dáa.

Ilé ti Adé kọ́ kò dára. Ulé yí Adé kọ́ é è hàn. Ulé rìí Adé kọ́ é è dáa.

Ibi tí mo ń lọ kò jìnnà. Ubo yí mo mí lọ é è rírín. Ubo ríì ḿ lọ é è jẹ̀n.

Ọ̀rọ̀ tí a wí rí bẹ́ẹ̀. Ọfọ̀ yí a fọ̀ gha bárẹ̀. Ọ̀rọ̀ rìí wí rí wàà.

Ọgẹ̀dẹ̀ tí mo rà tip ọ́n. Àbàtínà yí mo rà ti pán. Ọ̀gẹ̀dẹ̀ rìí ḿ rà tip ọ́n.

Mo rí Adé tí ó ń sọkún. Mo rí Adé yí mí họnkún. Mo rÁdé rèé ḿ ké/sunkún.

A rí ọmọ tí ebi ń pa. A rọ́ma yí ebi mí pa. A rọ́mọ rèé ebi ḿ pọ.

A ṣe ẹ̀yẹ fún ọba tí ó A ṣe àyẹ́sí ghọ́nba yí A ṣàjọyọ̀ rọ́ọ́ba rèé ṣẹ̀ṣẹ̀ jẹ . ṣẹ̀ṣẹ̀ jẹ. sẹ̀nsẹ̀n jẹ.

Mà á wẹ̀ tí mo bá jí. Mo ra gwẹ̀ bí mo bá ti jí. Mà á wẹ̀ kí ḿ bá jí.

Adé yóò wẹ̀ tí ó bá jí. Adé ra gwẹ̀ bó bá ti jí. Adé á wẹ̀ kó bá jí.

Adé yóò dé tí ó bá ṣe iṣẹ Adé raw á bó bá susẹ́ tán. Adé á bọ̀ kó bá parí uṣẹ́.

tán.

Ayọ̀ yóò jẹ iyán tí ó bá Ayọ̀ ra jiyán bó bá rọ́bẹ̀. Ayọ̀ á jẹuyán kó bá rọ́bẹ̀. rọ́bẹ̀.

Ṣadé yóò bímọ tí ó bá. Ṣadé ra jiyán bó bá rọ́bẹ̀. Ṣadé á bẹ́mọ kó bá nọ́kọ. lọ́kọ.

Mà á yege tí mo bá múra. Mo ra yege bí mo bá múra. Mà á yege kí ḿ bá mura.

Mà á ra mọ́tò tí mo bá Mo ra rà mọ́tò bí mo bá Mà á ra ọkọ̀ kí ḿ bá kọ́lé. kọ́lé. kọ́lé tán.

Tí mo bá rọ́bẹ̀, mà á jẹ̀kọ. Bí mo bá rọ́bẹ̀ mo ra jẹ̀kọ. Kí m bá rọ́bẹ̀, màá jẹ̀kọ.

Tí mo bá lówó mà á kọ́lé. Bí mo bá nóghó mo ra kọ́lé. Kí m bá nówó mà á kọ́lé.

Tí Adé bá múra á yege. Bí Adé bá múra ó ra yege. Kí Adé bá múra á yege.

Tí ó bá ṣe iṣẹ́ tán, yóò dé. Bó bá suṣẹ́ tán ó ra wá. Kó bá ṣuṣẹ́ tan á bọ̀.

Tí ẹ bá ti ṣetán, kí ẹ Bághàán bá ti ṣetán Kẹ bá ti bùṣe/ṣetán kẹ máa lọ. máa lọ. jághan ka lọ.

(IV) Bí

Adé yóò jẹyán bí ó bá rọ́bẹ̀. Adé ra jiyán bó ti rọ́bẹ̀. Adé a juyán kó bá rọ́bẹ̀.

Olú yóò padà bí ó bá ṣetán. Olú ra padà bó ti ṣetán. Olú á padà kó bá bùṣe/ṣetán.

Adé yóò lówó bí ó bá ṣiṣẹ́. Adé ra nóghó bó ti suṣe.́ Adé á nówó kò bá suṣẹ́.

Mà á bá wọn bí wọ́n bá lọ. Mo ra bá ghan bághàán ti lọ. Mà á bá wọn kọn bá lọ.

Mà á yege bí mo bá múra. Mo ra yege bí mo ti múra. Mà á yege kí m bá múra.

Bí Ayọ̀ bá lówó, yóò jayé. Bí Ayọ̀ bá nóghó, ó ra jayé. KÁyọ̀ nówó á jayé.

Bí mo bá ti jí mà á wẹ̀. Bí mo bá jí mo rag wẹ̀. Kí ḿ jí mà á wẹ̀.

Bí ẹ bá ti ṣetán, kí ẹ Bághàán bá ti setán Kẹ́n bá ṣetán kẹn máa lọ. maa lọ . jághan ka lọ.

Bí Ayọ̀ bá délé wọn, Bí Ayọ̀ bá tólé ghan, ó KÁyọ̀ bá délé wọn, á jẹrun. yóò jẹun. ra jẹrun.

Bí Ayọ̀ bá kọrin, yóò dùn. Bí Ayọ̀ bá kẹrin ó ra yọn. KÁyọ̀ bá kẹrin á yùn.

B. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Atọ́ka Ìbéérè

(i) Atọ́ka ìbéèrè onídàáhùn “bẹ́ẹ̀ ni, bẹ́ẹ̀ kọ́” Ǹjẹ, ṣe, ṣebí, bí dan.

Ǹjẹ́.

Ǹjẹ́ Adé lọ? Sé Adé lọ? Ṣé Adé lọ?

Ǹjẹ́ Adé ń lọ? Sé Adé mí lọ? Ṣé Adé mi lọ?

Ǹjẹ́ Adé yóò lọ? Sé Adé ra lọ? Ṣé Adé á lọ?

Ǹjẹ́ Adé á lọ? Sé Adé á lọ? Ṣé Adé á lọ?

Ǹjẹ́ Adé máa lọ? Sé Adé á lọ? Ṣé Adé á lọ?

Ǹjẹ́ Adé ti lọ? Sé Adé ti lọ? Ṣé Adé ti lọ?

Ǹjẹ́ Adé ti ń lọ? Sé Adé ti mí lọ? Ṣé Adé ti lọ?

Ǹjẹ́ Adé kò lọ? Sé Adé é è lọ? Ṣé Adé é è lọ?

Ǹjẹ́ Adé kò níí ṣubú? Sé Adé é è níí subú? Ṣé Adé é è níí ṣubú?

Ǹjẹ́ wà á sùn? Sé wo ra hùn? Ṣé wà á sù?

Ṣé

Ṣé ó lọ? Sé o lọ? Ṣé ó lọ?

Ṣé Adé ti lọ? Sé Adé ti lọ? Ṣé Adé ti lọ?

Ṣé ó ń lọ? Sé ó mí lọ? Ṣé ó mí lọ?

Ṣé ó ti ń lọ? Sé ó ti mí lọ? Ṣé ó ti mí lọ?

Ṣé kò ti lọ? Sé é è ti lọ? Ṣé é è ti lọ?

Ṣé kì í tọ̀ sílé? Sé é è mí tọ̀ súlé? Ṣé é è mí tọ̀ súlé?

Ṣé kò níí lọ? Sé é è níí lọ? Ṣé é è níí lọ?

Ṣé yóò sùn? Sé ó ra hùn? Ṣé á sù?

Ṣé wà á lọ? Sé wo ra lọ? Ṣé wà á lọ?

Ṣé a ti lọ? Sé á ti lọ? Ṣé á ti lọ?

Ṣé ẹ ti lọ? Sé ẹ ti lọ? Ṣé wẹn tí lọ?

Ṣé ẹ kò tí ì sùn lásìkò? Sé àgháàn ti hùn násìkò yìí? Ṣé wẹ́ẹ̀n í sù nọ́yi-in?

Ṣèbí

Ṣebí Adé ti lọ? Ṣèbí Adé lọ? Ṣèbí́/Ṣí ḿ fọ̀ Adé ti lọ?

Ṣèbí ilẹ̀ ti mọ́? Ṣèbí ilẹ̀ ti mọ́? Ṣèbí/Ṣí ḿ fọ ilẹ̀ ti mọ́?

Ṣèbí kò lọ? Ṣèbí é è lọ? Ṣèbí\Ṣí ḿ fọ é è lọ?

Ṣèbí wọ́n ti lọ? Ṣèbí àghán ti lọ? Ṣèbí/Ṣí ḿ fọ wọ́n ti lọ?

Ṣèbí ó ń lọ? Ṣèbí ó mí lọ? Ṣèbí/Ṣí ḿ fọ ó ḿ lọ?

Bí

Adé lọ bí? Sé Adé lọ? Adé lọ dọn?

Adé kò lọ bí? Sé Adé é è lọ? Adé é è lọ dọn?

Adé ti sùn bí? Sé Adé ti hùn? Adé ti sùn dọn?

Kò lọ bí? Sé é è lọ? É è lọ dọn?

Ó máa lọ bí? Sé ó ra lọ? Ó máa lọ dọn?

Ó ń lọ bí? Sé ó mí lọ? Ó mí lọ dan?

A ti lọ bí? Sé a ti lọ? A ti lọ dọn?

Wọ́n ti lọ bí? Sé àghán tí lọ? Wọ́n ti lọ dọn?

Wọn yóò lọ bí? Sé àghán ra lọ? Wọ́n ra lọ dọn?

Wà á lọ bí? Sé wo ra lọ? Wà á lọ dọn?

Ǹjẹ́… bí?

Ǹjẹ́ ó lọ bí? Sé o lọ? Ṣé o lọ dọn?

Ǹjẹ́ Adé lọ bí? Sé Adé lọ? Ṣé Adé lọ dọn?

Ǹjẹ́ Adé máa lọ bí? Sé Adé ra lọ? Ṣé Adé máa lọ dọn?

Ǹjẹ́ kò níí lọ bí? Sé é è nìí lọ? Ṣé é è níí lọ dọn?

Ǹjẹ́ ó máa dé bí? Sé ó raw á? Ṣé ó máa bọ̀ dọn?

Ǹjẹ́ wà á lọ bí? Sé wo ra lọ? Ṣé wà á lọ dọ́n?

Ǹjé wọ́n ti lọ bí? Sé àghán ti lọ? Ṣé wọ́n lọ dọn?

Ṣé… bí?

Sé ó lọ bí? Sé ó lọ? Ṣé ó lọ dọn?

Ṣé kò lọ bí? Sé é è lọ? Ṣé é è lọ dọn?

Ṣé wọ́n ń lọ bí? Sé àghán mí lọ? Ṣé wọ́n mí lọ dọn?

Ṣé wà á lọ bí? Sé wo ra lọ? Ṣé wà á lọ dọn?

Ṣé yóò dé bí? Sé ó ra wá? Ṣé á bọ̀ dọn?

Ṣé ó ti sùn bí? Sé wo ti hùn? Ṣe wo máa jẹ dọn?

Ṣé á ti wẹ̀ bí? Sé á ti gwẹ̀? Ṣé á ti wẹ̀ dọn?

Dan

Adé lọ dan? Sé Adé lọ? Adé lọ dọn?

Adé kò lọ dan? Sé Adé é ẹ̀ lọ? Adé é è lọ dọn?

Adé ti sùn dan? Ṣé Adé ti hùn? Adé ti sù dan?

Kò lọ dan? Ṣé é è lọ? É è lọ dọn?

Ó máa lọ dan? Ṣé ó máa lọ? Ó máa lọ dọn?

Wọn yóò lọ dan? Ṣé àghán ra lọ? Wọ́n á lọ dọn?

B. (ii) Atọ́ka ìbéèrè ajẹmọ́ ni Kí, ta, èwo/wo, báwo, ibo. Èló àti mélòó.

Kí

Kí ni? Kí rí? Kí ẹn?

Kí ni yẹn? Kí re yẹ̀n? Kí ẹn wà?

Kí ni Adé rí? Kí Adé rí? Kí Adé rí?

Kí ni ó fà á? Kí fà á? Kí fà á?

Kí ni orúkọ rẹ? Korúkọ rẹ? Korúkọ rẹ?

Kí ni ó dùn? Kí dún? Kí rò ó?

Kí ni wọ́n jẹ? Kí yí àghàn jẹ? Kán án jẹ?

Kí ni o máa jẹ? Kí wa jẹ? Ké é máa jẹ?

(II) Ta

Ta ni? Lé yí? Lè sí?

Ta nìyẹn? Lè re yẹn? Lè sí yẹn wà?

Ta ni o ri? Lé wo rí? Lè é rí?

Ta ni Adé rí? Lé Adé rí? Lè é Adé rí?

(III) Éwo/wo

Èwo? Èyí? Èsí?

Èwo ni? Eyí? Èsí yẹn?

Èwo nìyẹn? Èyi nínẹn? Èsí yẹn wà?

Èwo ni wọ́n mú? Èyi àghán mú? Èsí wẹ́n mùú?

Èwo ni ó lọ? Èyi lọ nínẹn? Èsé é lọ?

Ìgbà wo? Ìgbà yí? Ìgbà èsí?

Ìgbà wo ni o máa lọ? Ìgbà yí wa lọ? Ìgbà èsí wè é máa lọ?

(IV) Báwo

Báwo? Kó ti gha? Bó n tí wà?

Báwo ni? Kó ti gha kẹ̀? Bó n ti wà?

Báwo ni ó ṣe ṣe? Kí wo ti sé? Bé é ṣe ṣé?

(V) Ibo

Ibo? Ibo? Ubo?

Ibo ni? Ibo yí? Ubo sí?

Ibo ni Túndé yóò sùn? Já Adé fẹ́ hùn? Ubo si Túndé á sù?

Ibo ni ẹ lọ? Ibo yí àghán lọ? Ubo sẹ́n lọ?

Ibo ni ẹ ti rà á? Ibo yí àghan tí rà á? Ubo sẹ́n gbé rà á?

(VI) Èló

Èló? Èlú? Èlú?

Èló ni? Èlú? Èlú yẹn?

Èló ni yẹn? Èlú yẹ̀n? Èlú yẹn wà?

Èló ni o rà á? Èlú wo rà á? Èlú wò rà á?

Èló ni ẹ ra ìwé yín? Èlú ànghán rà ìwé ghan Èlú wẹ́n ra ùwé wẹn?

yẹn?

(VII) Mélòó

Mélòó? Èlu? Mélùú?

Mélòó ni? Èlú ghọn jẹ́? Mélùú?

Mélòó ni ó wà níbẹ̀? Èlú gha níbẹ̀? Mélùú wà níbẹ̀?

Mélòó ni o rà? Èlú wo rà? Mélùú wé rà?

Mélòó ni wọ́n ń fẹ́? Èlu àghán mí fẹ́ Mélùú wọ́n ní fẹ́?

(d) Atọ́ka ìbéèrè ajẹmọ́ àfàgùn fáwẹ́lì àti ti ohùn rẹ̀

Adé lọọ? Adé lọọ? Adé lọọ?

Ilẹ̀ ti mọ́ọ́? Ilẹ̀ ti mọ́ọ́? Ilẹ̀ ti mọ́ọ́?

Adé ríí? Adé ríí? Adé ríí?

Ilé iṣẹ́ẹ́? Ulé uṣẹ́ẹ́? Ulé uṣẹ́ẹ́?

Ọ̀jọ̀gbọ́n Adéwọléé? Ọ̀jọ̀gbọ́n Adéwọléé? Ọ̀jọ̀gbọ́n Adéwọléé?

Ilé ìwé gíga Ọbáfẹ́mi Ulé ìwé gíga Ọbáfẹ́mi Ulé ùwé gíga Ọbáfẹ́mi Awólọ́wọ̀ọ̀? Awólọ́wọ̀ọ̀? Awólọwòọ̀?

D. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Wúnrẹ̀n Aṣèrànwọ́-ìṣe

(a) Ó (Sílébù Olóhùn Òkè (SOO)

Ayọ̀ ó lọ – Ayọ̀ ọ́ lọ - Ayọ̀ ó lọ – Ayọ̀ ọ́ ọ - Ayọ̀ ó lọ – Ayọ̀ ọ́ lọ – Ayọ́ lọ Ayọ́ lọ Ayọ́ lọ.

Òjò ó rọ̀ – Òjó ó òrọ̀ - Òjò ó rọ̀ – Òjò ó rọ̀ - Òjò ó rọ̀ – Òjo ó rọ̀ – Òjó rọ̀. Òjó rọ̀. Òjó rọ̀.

Dàda ó lọ – Dàda á lọ - Dàdà ó lọ – Dàda á lọ - Dàda ó lọ – Dàda á lọ – Dàdá Dàdá lọ. Dàdá lọ. lọ.

Aláṣọ ó tà – Aláṣọ ọ́ tà - Aláṣọ ó ta – Aláṣọ ọ́ tà - Aláṣọ ó ta – Aláṣọ ọ́ tà – Aláṣọ́ tà. Aláṣọ́ tà. Aláṣọ́ tà.

Ilẹ̀ ó gbẹ – Ilẹ̀ ẹ́ gbẹ - Ilẹ̀ ó gbẹ – Ilẹ̀ ẹ́ gbẹ - Ilẹ̀ ó gbẹ – Ilẹ̀ ẹ́ gbẹ – Ilẹ̀ gbẹ. Ilẹ̀ gbẹ. Ilẹ̀ gbẹ.

Gbénga ó dé – Gbénga Gbénga ó wá – Gbénga Gbénga ó wá – Gbénga á wá ó dé –Gbéngá dé. á wá – Gbéngá wá. - Gbéngá wá.

Aṣọ ó dúdú – Aṣọ ọ́ dúdú- Asọ ó dídún – Asọ ọ́ dídún Asọ ó dúdú – Asọ ọ́ dúdú - Aṣọ́ dúdú. - Asọ dídún. Asọ́ dúdú.

Àwa ó dé – Àwa á dé - Àwa ó wá – Àwa á wá - Àwa ó wá – Àwa ó wá – Àwá Àwá dé. Àwá wá. wá.

Adé ó lọ – Adé é lọ - Adé ó lọ – Adé é lọ - Adé ó lọ – Adé é lọ – Adé lọ. Adé lọ Adé lọ.

Èmi ó sùn – È́mi í sùn - Mi ó hùn – Mo ó hùn - Mi ó sù – Mo ó sù – Mo sù. Èmí sùn. Mo hùn.

Ẹ̀yin ó sùn – Ẹ̀yin ín sùn - À ghan ó hùn – Àghan Ẹ̀wẹn ó sù – Ẹwẹn ẹ́n sù – Ẹ̀yín sùn. án hùn – Àghán hùn. Ẹ̀wẹn sù.

(b) Atọ́ka Ìba-ìṣẹ̀lẹ̀

(i) Adáwà

Ayọ̀ rí ẹ̀yin. Ayọ̀ rí àghan. Ayọ̀ rí ẹ̀wẹn.

A ra aṣọ. A rà aṣọ. A rà aṣọ.

Oyin dùn púpọ̀. Oyin yọ̀n yéye. Oyin yùn yéye.

(ii) Ti (Ìbá-ìṣẹ̀lẹ̀ àṣetán ìparí)

Adé ti lọ. Adé ti lọ. Adé tí lọ.

Ó ti lọ. Ó ti lọ. Ó tí lọ

Mo ti sùn. Mo ti hùn. Mo tí sù.

A ti sùn. A ti hun. A tí sù.

Adé ti jẹ ẹja. Adé ti jẹ ẹja. Adé tí jẹ ẹja.

Wọ́n ti jí. Àghán ti jí. Ẹ̀wẹ́n tí jí.

(iii) N (Ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ àìṣetán-atẹ́ẹrẹ)

Ó ń lọ. Ó mí lọ Ó ḿ lọ.

Adé ń lọ ilé. Adé mí lọ. Adé ḿ lọ.

A ń ṣiṣẹ́. A mí súsẹ́ A ḿ ṣuṣẹ́.

Ẹ ń kọrin. À ghán mí kẹrin. Ẹ̀wẹ́n ḿ kọrin.

Wọ́n ń lọ. Àghán mí lọ. Ẹ̀wẹ́n ḿ lọ.

(iv) Ti ń (Ìba-ìṣẹ̀lẹ̀ àṣetán ìbẹ̀rẹ̀)

Mo ti ń lọ. Mo ti mí lọ. Mo ti ḿ lọ.

A ti ń múra. A ti mí múra. A ti ḿ múra.

Wọ́n ti ń lọ. Àghán ti mí lọ. Ẹwẹ́n tí ḿ lọ.

As.ọ náà ti ń gbó. Asọ yẹ̀n ti ń gbó. Aṣọ yẹ̀n ti ḿ gbó.

Àwọn akẹ́kọ̀ọ́ ti ń Àghan ọmọ sùkúrù Ẹ̀wẹn ọmọ ṣùkúrù tí ḿ ṣèdánwò. ti mí lọ. ṣèdánwò.

Ẹ ti ń wẹ̀. Àghan ti mí gwẹ̀. Ẹ̀wẹn tí ḿ wẹ̀.

(v) Máa ń (a máa ibá-ìṣẹ̀lẹ̀ àìṣetán bárakú)

Adé máa ń kọrin/Adé a Adé mi kẹrin Adé máa ḿ kọrin.

máa kọrin.

Wọ́n máa ń jó/Wọn a Àghàn mí jó Ẹ̀wẹ́n máa ḿ jọ́.

máa jo.

Ayọ̀ máa ń lo oògùn./ Ayọ̀ mí lòògùn. Ayọ̀ máa ḿ lòògùn.

Ayọ̀ a máa lo oògùn.

Délé máa ń bẹ̀bẹ̀/Délé Délé mí bẹ̀bẹ̀. Délé máa ḿ bẹ̀bẹ̀.

a máa bẹ̀bẹ̀.

Ó máa ń lọ sí ìlú rẹ̀. Ó mí lọ ọjà rẹ̀. Ó máa ḿ lọ rúlùú rẹ̀.

Àwa máa ń jayé/Àwa a Àwá mí jayé. Àwá máa ḿ jayé.

máa jayé.

(d) Kò/ò, kì/ì, kọ́, máa/má (Atọ́ka òdì)

(i) Kò/ò

Wọn kò lọ. Àghan é è lọ. Ẹ̀wẹn é è lọ.

A kò lọ Á à lọ Á à lọ.

Ayọ̀ kò lọ. Ayọ̀ é è lọ. Ayọ̀ éè lọ.

N kò lọ. Mi é è lọ. Mí ì lọ

Ẹ kò lọ. Àghan é è lọ. Wẹn é è lọ.

Adé kò lọ Èkó. Adé é è lọ Èkó. Adé é è lọ rékòó.

Kò ṣu sága. É è sun nága. É è ṣu rága.

Kò lọ. È é lọ. É è lọ.

Kò níí lọ. É è fiwà jẹ mi. È è fuwà jọ mí.

Kò wò wá. É è ghowá. É è wẹni.

Kò dára. É è hàn. É è dáa.

(ii) Kì/ì

A kì í jẹ Á à mí jẹ Á à ḿ jẹ.

Adé kì í jẹ ajá. Adé é è mí jẹ ajá. Adé é è ḿ jajá.

Obìnrin kì í worò. Obìrẹn é è mí worò. Obìrẹn é è ḿ worò.

Wọn kì ísùn. Àghan é è mí hùn. Wọ́ọ̀n m sù.

Àwa kì í jẹ òkété. Àwa é è mí jẹwa Àwáà ḿ jòkété.

Oyún kì í ṣe èèwọ̀. Oyún é è mí sèèghọ̀ Oyúùn ḿ ṣe èèwọ̀ obìrẹn. Obìnrin. Obìrẹn.

Kì í ra ọjà àwin. É è mí ra àwiín É è ḿ rọ́jà àwẹn.

Kì í sun iṣu jẹ. É è họnsu jẹ. É è ḿ sunṣu jẹ.

Kì í ṣe ọmọ gidi. É è mí soma gidi. É è ḿ ṣọmọ gidi.

Kì í ṣe ẹ̀bi wọn. É è mí ṣe ẹ̀bi ghan. É è ḿ ṣẹ̀bi wọn.

(iii) Kọ́

Bẹ́ẹ̀ kọ́ É è se bárẹ̀

Adé kọ́. É è se Adé. É è ṣAdé.

Isu kọ́ ni ó bẹ. É è susu họn bẹ. É è ṣuṣu rọ́ bẹ

Ọwọ́ kọ́ ni ọmọ náà gé. É è sọwọ́ òun ọmá yẹn É è ṣọwọ́ rọ́mọ nẹ́ẹ̀ gẹ́.

gé.

Ilé tuntun kọ́ ni ó gbé. É è sulè titọn họn mí jókò. É è ṣulé tuntun ró ḿ gbé.

Ọkọ̀ tuntun kọ́ ni Adé ra. É è sọkọ̀ títọn òun Adé rà. É è ṣi ọkọ tuntun rAdé rà.

Máà/má

Máà

Máà jà Máà jà Má jà

Máà lọ Máà lọ. Má lọ.

Máà sọkún. Máà họnkún. Má ké.

Má

Má lọ. Má lọ. Má lọ.

Má sùn. Má hùn. Má sù.

Má sọkún. Má họnkún. Má ké.

E: Gbólóh̀ùn Ajẹmọ́ Múùdù (ojúṣe)

(i) Yóò/á (Àníyàn)

Yóò

Adé yóò lọ. Adé ra lọ Adé á lọ..

Èmi yóò lọ. Mo ra lọ. Mà á lọ.

Àwa yóò sùn. Àwá ra lọ À (wa) á ṣù.

Wọn yóò dé. Àghán ra lọ. Wọn á bọ̀.

Òní yóò dára. Òní ra hàn. Oní á dáa.

Owó yóò pọ̀. Oghó ra yéye. Owó á yéye.

á

Ọmọ á dé. Ọmá ra wá. Ọmọ máa wá.

Adé á sún. Adé ra hùn. Adé máa sù

Òjò á rọ̀. Òjó ra rọ̀. Òjó máa rọ̀.

Dàda á lọ si oko. Dàdá ra lọ oko. Dàdá máa lọ róko.

Ilé ọkọ rẹ á san ẹ Ulé ọkọ rẹ ra hàn ẹ Ulé ọkọ rẹ máa sọn ẹ.

Ọmọ náà á ké. Ọma yẹn ra họn. Ọmọ nẹ́ẹ̀ máa ké.

Iṣẹ́ tí ó dára á dé. Ule yí hàn raw á. Uṣẹ́ rèé dáa máa wá.

(ii) Lè (Wọ̀fún)

O lè lọ. Wo lé lọ Wó lé lọ.

Adé lè lọ bí ó bá fẹ́. Adé lé lọ bó bá fẹ. Adé lé lọ kó bá fẹ́.

Adé lè ṣe iṣẹ́. Adé lé susẹ́. Adé lè ṣuṣẹ́.

Mo lè lọ. Mo lè lọ. M lé lọ.

Mo lè máà lọ. Mo lé máà lọ. M lé má lọ.

Àwa ló lè ṣe e. Àwa lé sé. Á (wa) rèé lé ṣé.

Ẹ̀yin nìkan lè lọ. Àghan nùkan lé lọ. Ẹ̀wẹn nùkan lé lọ.

Ẹ kò lè rìn. Àghan é è lé rẹ̀n. Wẹ́n ẹ̀n lé rẹ̀n.

N kò lè lọ. Mé è lé lọ. Mí ì lé lọ.

A kò lè rìn dáadáa. Á à lé rẹ̀ dáadáa. Á à lé rẹ̀n dáadáa.

Ọmọ náà kò lè jó. Ọma yẹ̀n é è lè jó. Ọmọ nẹ́ẹ̀n lé jó.

Ọmọ Adé lè jó. Ọma Adé lé jó. Ọmọ Adé lé jó.

(iii) Gbọ́dọ̀ (Kànńpa)

Mo gbọ́dọ̀ lọ. Mo gbọ́dọ̀ lọ. Mo gbúdọ̀ lọ.

Adé gbọ́dọ̀ rí iṣẹ́. Adé gbọ́dọ̀ rúṣẹ́. Adé gbúdọ̀ rúṣẹ́

Mo gbọ́dọ̀ wẹ̀. Mo gbọ́dọ̀ gwẹ̀. M gbúdọ̀ wẹ̀.

Wọ́n gbọ́dọ̀ dé kíákíá . Àghán gbọ́dọ̀ wá kíakía. Wọ́n gbúdọ̀ bọ̀ kíákíá.

Ọmọ náà gbọ́dọ̀ jẹ̀yà. Ọma yẹn gbọ́dọ̀ jùyà. Ọmọ nẹ́ẹ̀n gbúdọ̀ jùya.

Kò gbọdọ̀ lọ láìjìyà ìyá. É è gbọ́dọ̀ lọ láìjùyà. É è gbúdọ̀ lọ láìjùyà.

Ẹ gbọ́dọ̀ wá ọmọ náà. Àghán gbọ́dọ̀ wá ọma yẹn. Wẹn gbúdọ̀ wá ọmọ nẹ́ẹ̀n.

Mi ò gbọdọ̀ lọ. Mé è gbọ́dọ̀ lọ. Mí ì gbúdọ̀ lọ.

O kò gbọdọ̀ fẹ́ ẹ. Wé è gbọ́dọ̀ fẹ́ ẹ. Wé é gbúdọ̀ lọ.

Ọmọ náà kò gbọdọ̀ kú. Ọma yẹ̀n é è gbọdọ̀ kú. Ọmọ nẹ́ẹ̀n é è gbúdọ̀ kú.

Ẹ. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Àkíyèsí Alátẹnumọ́

Ni (Atọ́ka Ìtẹnumọ́)

Èmi ni Adé rí. Èmi òun Adé rí ni. Èmi rí Adé rí.

Bàtà ni mo rà. Bàtà òun mo rà ni Bàtà rí m rà.

Èmi ni ó ra bàtà. Èmi ré ra bàtà rin. Èmi rí rà bàtà.

Ayọ̀ ni Olú rí. Ayọ̀ òun Olú rí ni Ayọ̀ rí Olú rí.

Adé ni ó rí owó he. Adé ré rí oghó fún rin. Adé ré rí owó hẹ

Ríra ni Adé rà bàtà Ríra òun Adé rà batà ni Ríra rí Adé rà bàtà

Àwa nìkan ni ó dé Àwa ré wa rin Àwa nìkọ̀n ré bọ̀.

Àwọn ni rí. Àghan ré a rí rin. Ọ̀wọn rí a rí

Ọkọ̀ Tòyótà ni ọ̀gá rà. Ọkọ̀ Tòyótà òun ọ̀gá Ọkọ̀ T̀yótà rí ọ̀gá rà.

rà ni.

Olú ni ó ń wá iṣẹ́. Olú ré mí fúsẹ́ rín. Olú ré wá uṣẹ.

Adé ni yóò lọ. Adé ré ra lọ rin. Adé ré máa lọ.

Adé ni kò níí lọ. Adé ré è níí lọ rin. Adé ré è níí lọ.

Iṣẹ́ tíṣà ní olú ń ṣe. Usé tísà òun Olú mí se ni. Uṣẹ́ tísà rí Olú ḿ ṣe.

Ṣíṣẹ ni Olú ń ṣe iṣẹ́ tíṣà. Ṣíṣẹ òun Olú mí ṣe uṣẹ́ Ṣuṣe rí Olú mí ṣe uṣẹ́ tíṣà. tíṣà ni.

Aṣọ ni Adé jí. Adé ré ji aṣọ rin. Aṣọ rí Adé jí.

Adé ni o jí aṣọ Adé ré jí aṣọ rin. Adé ré jí aṣọ.

Jíjí ni Adé jí aṣọ. Jíjí òun Adé jí aṣọ ni. Jíjí rí Adé jí aṣọ.

Ìwé ni mo rà. Ìwé òun mo rà ni. Ùwé rí mo rà.

Ayọ̀ ni ó wá ṣùgbọ́n Ayọ̀ ré wá rin Ayọ̀ ré wá, Adé é è wá.

Adé kò wá.

Kí í ṣe Ayọ̀ ni ó wá. É è mí se Ayọ̀ ré wá rin. É è ṣe Ayọ̀ ré wá .

Òjó ni ó ń rọ̀. Òjò ré mi rọ̀ rin. Òjò ré ḿ rọ̀ wèé.

Èmi ni ó gbọ́n jù. Èmi ré gbán jù rín. Èmi ré gbọ́n jù..

F. Gbólóhùn Ajẹmọ́ ọ̀rọ̀-ìṣe ọ̀bọ̀rọ́.

Ọkọ ṣòro ó wà. Ọkọ̀ sòro ó gwà Ọḳ̀ọ̀ ṣòro í wa

Oko ṣòro ó ro. Oko sòro o kọ. Oko ṣòro í ro.

Iṣẹ́ rọrùn ún ṣe. Usẹ́ rọrọ̀n ọ́n se. Iṣẹ́ rọrùn í ṣe.

Ọmọ wùmí í bí. Ọma hùn mí í bí. Ọmọ wùmí í bí.

Adé kò níṣẹ́ ẹ ṣe. Adé é è núsẹ́ ẹ se. Adé kò núṣẹ́ í ṣe.

Iṣẹ́ náà tó ó ṣe. Usé yẹ̀n tó ó se. Uṣẹ́ nẹ́ẹ̀n tú i ṣe.

Ọmọ yìí ń kọ́ ọ̀rọ̀ ọ́ sọ. Ọma yìí nú kọ́ ọfọ̀ ọ́ fọ̀. Ọmọ wèé ḿ kọ́rọ̀ í sọ.

Ó ṣe é se kó lọ. Ó se é se jí lọ. Ó ṣe é í ṣe kó lọ.

Ó fẹ́ ẹ́ sùn. Ó fe ẹ́ hùn. Ó fẹ́ – sù.

Ó mọ ọkọ̀ ó wà. Ó mà ọkọ̀ ọ́ gwa. Ó mọkọ̀ í wà.

Adé mọ iṣu ú jẹ. Adé mà usu ú jẹ. Adé muṣu í jẹ.

Sí

Adé lọ sí oko. Adé lọ oko. Adé lọ róko (ri oko).

Adé kò lọ sí oko. Adé é è lọ oko. Adé é è lọ róko.

Òjó ti lọ sí oko. Òjó ti lọ oko. Òjó ti lọ róko.

Òjó yóò lọ sí oko. Òjó ra lọ oko. Òjó á lọ róko.

Ó ń lọ sí oko. Ó mí lọ oko. Ó mí lọ róko.

Ní

Adé wà ní ilé Adé gha nulé Adé wà rúlé (rí ulé)

Adé wá ní àná Adé wá nánàá Adé wá nánàá

(ni àná).

Mo wà ní oko. Mo gha nóko. Mo wà róko.

Mo wá ní àná. Mo wá nánàá. Mo wá nánàá.

K. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Atọ́ka Aṣàfihàn.

Ilé yìí dára (Èyí – yìí). Ulé yìí hàn. Ulé wèé suwọ̀n.

Ilé yẹn dára (Ìyẹn – yẹn). Ulé yẹ̀n hàn. Ulé yẹ̀n dáa.

Ilé wọ̀nyí dára (Ìwọ̀nyí). Ulé ghànyí hàn. Ọ̀wọ́n ulé wèé dáa.

Ilé wọ̀nyẹn dára (Ìwọ̀nyẹn-wọ̀nyí) Ulé ghànyẹ́n hàn. Ọ̀wọn ulé yẹ̀n dáa.

Ilé wọnnì dára (Ìwọnnì-wọ̀nyẹn) Ulé ìghànyi hàn. Ọ̀wọn ulé yẹ̀n dáa.

Ilé wọ̀nọnnì dára Ulé ìghànyẹ́n hàn. Ulé wèé suwọ̀n. (Ìwọ̀nọnnì-wọnnì).

Ọmọ náà rẹwà. Ọma yẹ̀n hẹngwà. Ọmọ nẹ́ẹn rẹwà.

Gbogbo ilé ti dà. Dede ulé ti dá. Dede ulé tí dá.

Ògúnlọ́gọ̀ ènìyàn ti gba Jéésù. Dede ayé ti gbà Jéésù. Ogúnlọ́gọ̀ ọ̀nìyàn ti

gbà Jéésù.

Ọ̀gọ̀ọ̀rọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ló yege. Dede ọma sùkúrù yege/ Ọ̀pọ̀lọpọ̀ akẹ́kọ̀ọ́ ré páàsì. yege.

Mo fẹ́ púpọ̀. Mo fẹ́ yéye. Mo fẹ́ yéye.

Mo fẹ́ ọ̀pọ̀. Mo fẹ́ yéye. Mo fẹ́ yéye.

Mo fẹ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀. Mo fẹ́ yéye. Mo fẹ́ ré yéye.

Mo fẹ́ díẹ̀. Mo fẹ́ díẹ̀. Mo fẹ́ dẹ̀.

Ọ̀kọ̀ọ̀kan ni wọ́n lọ. Ọ̀kọ̀ọ̀kàn àghán lọ ni. Ọ̀kànkàn rọ́n ọ́n lo.

Ìwée rẹ̀. Uwé rẹ̀. Ùwé rẹ̀.

Ìwée wa. Uwe wa. Ùwé ẹni.

Ìwée yín. Uwe ghan. Ùwé wẹn.

Ìwée wọn. Uwe ti ghan. Ùwé wọn.

Ìwée tí Báyọ̀. Uwe ti Báyọ̀. Ùwé ti Báyọ̀.

Ìwée ti èmi. Uwe ti Òjó. Ùwé ti Òjó.

Ìwée ti àwa. Uwe tie ̀mi. Ùwé tèmi.

Ìwée ti ẹ̀yin. Uwe ti àwa. Ùwé tẹni.

I. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Ọ̀rọ̀ Arọ́pò-Orúkọ.

(i) Arọ́pò-Orúkọ pọ́nńbélé.

Mo rí i Mo ri. Mo ri.

O rí i Wo ri Wo ri

Ó rí i Ó ri Ó ri.

A rí i A ri A ri.

Ẹ rí i Àghán rí Wẹ́n ri.

Wọ́n rí i Àghán ri. Wọ́n ri.

Adé pè mí. Adé pè mí. Adé pè mí.

Adé pè ẹ́/ọ́. Adé pè ẹ. Adé pè ẹ́.

Adé pè é. Adé pè é. Adé pè é.

Adé pè wá. Adé pè wá. Adé pè ẹni.

Adé pè yín. Adé pè àghan. Adé pè wẹ́n.

Adé pè wọ́n. Adé pè àghan. Adé pè wọ́n.

Ilé mi jìnnà Ulé mi jìnnà. Ulé mi jẹ̀nnà.

Ilé rẹ jìnnà. Ulé rẹ jìnnà. Ulé rẹ̀ jẹ̀nná.

Ilé rẹ jìnnà. Ulé rẹ jìnnà. Ulé rẹ̀ jẹ̀nnà.

Ilé wa jìnnà Ulé wá jìnnà. Ulé ẹni jẹ̀nnà.

Ilé yín jìnnà. Ulé ghán jìnnà. Ulé wẹ́n jẹ̀nnà.

Ilé wọn jìnnà. Ulé ghán jìnnà. Ulé wọn jẹ̀nnà.

(ii) Ọ̀rọ̀ Arọ́pò-orúkọ Alápèpadà.

Mo wo ara – mi Mo wò arà – mi Mo wò ara - mi

O wo ara – rẹ Ó wò arà – rẹ O wò ara – rẹ

A wo ara – wa A wò ara – ghan A wò ara – ẹni

Ẹ wo ara – yín Àghán wò ara – ghan A wò ara – wẹn

Wọ́n wo ara – wọn Àghán ara – ghan Wọ́n wò ara – wọn

J. Gbólóh̀ùn Ajẹmọ́ Ọ̀rọ̀-atọ́kùn.

Adé ti oko lọ Adé ti oko lọ Adé ti oko lọ

Adé ti oko lọ sí ilé Adé ti oko lọ ulé Adé ti oko lọ rúlé

Adé ti oko lọ sí ilé ní àná. Adé ti oko lọ ulé. Adé ti oko lọ rúlé nánàá. Nánàá.

Adé kò ti oko lọ sí ilé ní àná. Adé é è ti oko lọ ulé. Adé é è ti oko lọ rúlé nánàá. nánàá.

Mo dé ilé àmọ́ n kò jẹun. Mo tólé, méè jẹrun. Mo fùlé ṣùgbọ́n mí i

jẹrun.

Ayò lọ sí Èkó àmọ́ kò délé wọn. Ayọ̀ lọ Èkó, é è tólé Ayọ̀ lọ rÈkòó

(ṣùgbọ́n) é è fùlé wọn

Ọ̀jó ra ọkọ̀ àmọ́ kò lè wà á. Òjó ra ọkọ̀, é è lé gwà á. Òjó rà ọkọ̀

(ṣùgbọ́n) é è lé wá.

(iv) Ṣùgbọ́n

Ó ní ìyàwó ṣùgbọ́n kò bímọ. Ó náya ṣùgbọ́n é è bọ́ma. Ó ní aya (ṣùgbọ́n) é è

Bẹ́mọ.

Baba bímọ ṣùgbọ́n kò bí obìnrin. Baba bọ́ma sùgbán é è Bàbá bẹ́mọ (ṣùgbọ́n) bóbìnrẹn. é è bí obìrẹn.

Bàbá ṣiṣẹ́ ṣùgbọ́n kò dúró jẹ ẹ́. Baba susẹ́ sùgbán é è Bàbá ṣuṣẹ́ (ṣùgbọ́n) é dúró jẹ. è ró jẹ́.

Òjó ní aṣọ ṣùgbọ́n kì í wọ̀ ọ́. Òjó nẹn aṣọ sùgbán Òjó nẹn aṣọ (ṣùgbọ́n) é è mí wọ̀ ọ́. é è ḿ wọ̀ ọ́.

Ó gba iyán ṣùgbọ́n kò dúró Ó gbà uyán sùgbán Ó gbuyán (ṣùgbọ́n) é

gba ọbẹ̀. dúró gba ọbẹ̀. ró gbọbẹ̀.

(v) (T)àbí

Yan owó (t)àbí ọmọ Yan oghó (t)àbí ọma. Mú owó àbí ọmọ.

O bá a (t)àbí o kò bá a Wo ba (t)àbí wé è ba O bọ àbí wé è bọ?

Òjò rọ̀ (t)àbí kò rọ̀ kò kàn mí. Òjó rọ̀ (t)àbí é è rọ̀ é è Òjó rọ̀ àbí é è rọ̀ é

kàn mí. kàn mí.

Ó ti dé (t)àbí kò tí ì dé. Ó ti wá (t)àbí é è tí wá Ó ti wá àbí é è í wá.

Ṣé ẹ gbọ́ tẹ́lẹ̀ (t)àbí ó ba Sé àghán gbọ́ tẹ́lẹ̀ (t)àbí Ṣé wẹn gbọ́ tẹ́lẹ̀ àbí yín lójijì? Ó ba ghan nojiji? ṣó ḿ bọ́ wẹn lójiji?

H. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Atọ́ka Oníbàtán.

Owóo Dàda ti dé. Oghó Dàdá ti wá. Owó Dàdá ti dé.

Ẹsẹ̀ẹ Dayọ̀ ti kán. Ẹhẹ̀ Dayọ̀ ti sẹ́ . Ẹsẹ̀ Dayọ̀ ti kọ́n.

Ìwée Bọ́la fàya. Ùwé Bọ́lá fàya. Ùwé Bọ́lá ti ya.

Ọkọọ Bọ́lá ga. Ọkọ Bọ́lá ga. Ọkọ Bọ́la ga.

Ìyàwóo tíṣà rẹwà. Aya tíṣà hẹngwà. Aya tíṣà nẹ́wà.

Ilée wa kò jìnnà Ulé wa é è jìnnà. Ulé ẹni é è jẹ̀n.

Ọmọọ Bùkọ́lá ń sọkún. Ọma Bùkọ́lá mí họnkún. Ọmọ Bùkọ́la mí ké.

Ìwéè mi. Uwé mi. Ùwé mi.

Ìwéè rẹ. Uwé rẹ. Ùwé rẹ.

G. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Ìgbésíwájú Alatẹnumọ́

Ile, Adé kò kọ́. Ulé, Adé é è kọ́. Ulé, Adé é è kọ́.

Owó, èmi kò ní. Oghó, mé è ní. Owó, mí ì nẹn.

Iṣẹ́, Adé kò kọ́. Uṣẹ́, Adé é è kọ́. Uṣẹ́, Adé é è kọ́.

Iṣẹ́ ọwọ́ gbogbo wọn ló kọ́. Uṣẹ́ ọwọ́, dede ghan ré kọ́. Uṣẹ́ ọwọ́, dede wọn ré

kọ́.

Àlàáfíà, mo ń fẹ́. Àlàáfíà, mo mí fẹ́. Àlàáfíà, rí mo ḿ fẹ́.

Ọmọ, Ṣadé kò bí. Ọma, Sadé é è bí. Ọmọ, Ṣadé é è bí.

Ilé, Adé ti kọ́. Ulé, Adé ti kọ́. Ulé, Adé ti kọ́.

Ọbẹ̀, ó gbọ́dọ̀ sè. Ọbẹ̀, ó gbọ́dọ̀ sè. Ọbẹ̀, ó gbúdọ̀ sè.

Iṣẹ́, Adé ń kọ́. Uṣẹ́, Adé mí kọ́. Uṣẹ́, Adé mí kọ́.

Omi, Adé lè mu. Omi, Adé lé mu. Omi, Adé lé mu.

Gb. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Wúnrẹ̀n Asopọ̀.

(i) Àti

Adé àti Ayọ̀ ti dé. Adé òun Ayọ̀ ti wá. Adé òun Ayọ̀ ti bọ̀.

Owó, ọmọ àti àlàáfíà ni tèmi. Ogho, ọmọ òun àlàáfíà Ọmọ, owó òun àlàáfíà

ré tèmi. rí tèmi.

Ọmọ ọwọ́ àti ọmọ ìrìnsẹ̀ pọ̀. Ọma ọwọ́ òun ọma ẹhẹ̀ Ọmọ ọwọ́ òun ọmọ yeye. ùrẹ̀n ẹsẹ̀ yéye.

Èmi àti ẹ̀yin yóò lọ. Èmi òun àghan ra lọ. Èmi òun ẹ̀wẹ̀n á lọ.

Ọba àti ìòyè wà ní ìlú. Ọba òun òjòyè gha nọ́jà. Ọba òun ùjòyè wà

núlùú.

Mo pàdé owó àti ọmọ. Mo pàdé oghó òun ọma. Mo pàdé owó òun

ọmọ.

Ayọ̀ àti Dayọ̀ di ọkan ṣoṣo. Ayọ̀ òun Dayọ̀ á dọkàn. Ayọ̀ òun Dayọ̀ di ìkan

Nẹ́ẹ̀n.

(ii) Òun

Adé òun Ayọ̀ ti lọ. Adé òun Ayọ̀ ti lọ. Adé òun Ayọ̀ ti lọ.

Aya òun ọkọ wà nílé. Aya òun ọkọ wà núlé. Aya òun ọkọ wà núlé.

Iyán òun ọbẹ̀ tó. Uyán ọbẹ̀ tó. Uyán òun ọbẹ̀ tó.

Owó òun ọmọ dára. Oghó òun ọma hàn. Owó òun ọmọ dáa.

Owó òun ọmọ ni mo fẹ́. Oghó òun ọma mo fẹ́ ni. Owó òun ọmọ rí mo

fẹ.

(iii) Àmọ́

Mo lọ àmọ́ n kò bá a. Mo lọ, mé è ba. Mo lọ (ṣùgbọ́n) mí ì

bọ̀.

Adé wá àmọ́ kò rí í. Adé wá, é è ri. Adé wá (ṣùgbọ́n) é è

ri.

L. Gbólóhùn Ajẹmọ́ Ìyanu.

Ayé ò! Ayé ò! Ayé ò!

Ó ṣe! Ó ṣe! Ó ṣe!

Oró o! Oró ò! Oró o!

Igí dá! Ugí dá! Ugi dá!

Yéè! Yéè! Yéè!

Háà! Háà! Háà!

Oró ò! Oró! Oró ò!

Iná ò! Uná ò! Uná ò!

Yoruba for Academic Purpose

Friday 24 February 2017

ÀWỌN GBÓLÓHÙN TÓ ṢE ÀFIHÀN ÀWỌN WÚNRẸ̀N ONÍTUMỌ̀-GÍRÁMÀ (FUNCTION-WORDS) NÍ ÌLÀJẸ, ÌJẸ̀BÚ ÀTI YORÙBÁ ÀJÙMỌ̀LÒ

No comments:

Post a Comment